تلفن تحت شبکه یا ویپ چیست

تلفن تحت شبکه یا ویپ چیست

تلفن تحت شبکه

ویپ (VoIP) برگرفته از (Voice over Internet Protocol) به معنای (انتقال هم زمان مکالمات تلفنی بر روی یک شبکه دیتا) که با نام IP تلفنی نیز از آن یاد می شود.

امکان استفاده از شبکه های کامپیوتری یا اینترنت برای مکالمه های تلفنی را فراهم می نماید. در مقابل ویپ استفاده از خطوط تلفن سنتی (PSTN)، تلفن تحت شبکه یا ویپ (VoIP) از فن آوری دیجیتال استفاده می نماید.

ویپ (VoIP) یک روش برای تبدیل سیگنال های آنالوگ صوت به داده های دیجیتال است که از طریق شبکه های کامپیوتری یا اینترنت منتقل می شوند. یک روش رایگان برای برقراری ارتباطات تلفنی در هر جای دنیا تبدیل کند. فقط کافی است هزینه ISP را بپردازید. هدف از این‌کار غلبه گام‌ به‌ گام بر چالش‌هایی است که انتقال ترافیک صوتی را بر روی بستر نه چندان با کیفیت شبکه‌های محلی با خطر روبه‌رو می‌سازد. از این‌رو پیمودن این مسیر، لازمه تضمین موفقیت پروژه های VoIP سازمانی است. مکالمات تلفنی مبتنی برIP، تفاوت‌های بنیادینی با ارتباطات داده دارند و کیفیت این مکالمات ارتباط تنگاتنگی با کارایی شبکه دارد. به‌طوری‌ که هرگونه تاخیر در تبادلات سطح شبکه، افت کیفیت محسوسی را به همراه خواهد داشت. التزام مدیران شبکه به ارتقای کارایی LAN، خطوط و تجهیزات دسترسی به شبکه گسترده، و به‌کارگیری ابزارهای مدیریت و کنترل کیفیت، شرط موفقیت پروژه‌های VoIP  است.

تاریخچه تلفن تحت شبکه ویپ (VoIP)

شرکت Vocaltec نخستین ارائه دهنده ی سرویس تلفن تحت شبکه یا ویپ (VoIP) در سال ۱۹۹۵ بوده است.

نخستین تلفن اینترنتی Vocaltec به شمار می آید و طوری طراحی شده بود که یک کامپیوتر شخصی را بسیار شبیه به تلفن های اینترنتی امروزه می کرد و از پروتکل H.323 استفاده می نمود.

در ۱۹۹۸ تقریبا ۱ درصد از کل تماس های تلفنی در امریکا را VoIP پشتیبانی فنی می کرد.

سرویس های تلفن اینترنتی یا ویپ، با زیاد شدن تعداد شرکت های ارائه دهنده VoIP در سال ۲۰۰۵ مورد توجه واقع شد.

 مزایای استفاده از تلفن تحت شبکه یا ویپ چیست

حذف محدودیت جغرافیایی

کاهش چشمگیر هزینه ها (منابع انسانی، منابع سخت افزاری شامل هزینه های مخابراتی، نگهداری و بروزرسانی)

استفاده ی بهینه از منابع موجود (بستر شبکه، سرویس اینترنت)

ایجاد مدیریت متمرکز

اختصاص شماره تماس ثابت و همیشگی به افراد، صرف نظر از موقعیت جغرافیایی

مدیریت بهینه منابع

جهش در راستای رشد و تعالی سازمان

محدودیت های تلفن تحت شبکه یا ویپ چیست

البته در کنار مزایای بسیاری که تلفن های تحت شبکه ویپ دارند، محدودیت ها و چالش هایی نیز در سر راه استفاده از تلفن های تحت شبکه یا ویپ وجود خواهد داشت.

مهم ترین مسئله در ارتباط با تلفن تحت شبکه یا ویپ (VoIP)، تاخیر صوت است. فشرده سازی و برگرداندن داده به حالت اولیه، زمان پردازش مختص به خود را خواهد داشت. علاوه بر این، فشرده سازی افت کیفیت صدا را به دنبال خواهد داشت.

برخی از سیستم های ویپ (VoIP) اختصاصی بوده و فقط امکان تماس با سایر افرادی را فراهم می نماید که از نرم افزار مشابه استفاده می نمایند.

در صورت استفاده از یک سیستم تلفن تحت شبکه مبتنی بر کامپیوتر، به منظور برقراری تماس، به خود کامپیوتر نیز وابسته خواهیم شد.

برخلاف تلفن های سنتی، یک سیستم تلفن تحت شبکه یا ویپ (مبتنی بر کامپیوتر و یا یک تلفن VoIP) در زمان قطع جریان برق غیرقابل استفاده خواهد بود.

مشخصه های فنی تلفن تحت شبکه یا ویپ (VoIP)

برای راه اندازی یک سیستم VoIP انجام مراحل زیر ضروری است :

  *  استفاده از مبدل آنالوگ به دیجیتال

  *  فشرده سازی بیت های سیگنال دیجیتال

  *  وارد کردن بسته صوتی در بسته دیتا با استفاده از یک پروتکل بلادرنگ (RTP)

  *  استفاده از یک پروتکل سیگنالینگ مانند H.323، SIP و …

  *  دریافت بسته در مقصد و استخراج صوت از بسته دیتا و تبدیل سیگنال دیجیتال به آنالوگ و ارسال آن به کارت صدا یا دستگاه تلفن

  *  کنترل کیفیت سرویس ( QOS)

تبدیل یک سیگنال آنالوگ به دیجیتال

صوت یا صدای انسان، سیگنالی آنالوگ است. با توجه به اینکه صوت می بایست جهت انتقال از طریق شبکه به بسته های دیتا تبدیل شود، دیجیتال شدن سیگنال صوت باید انجام پذیرد.

Header به منظور کنترل ارتباط جهت انتقال است.

الگوریتم فشرده سازی

الگوریتم فشرده سازی برای تبدیل داده دیجیتال به یک فرمت مناسب تر جهت انتقال استفاده می شود. الگوریتم های مختلف، کیفیت های متفاوتی از نظر زمان تاخیر و پهنای باند مورد نیاز در انتقال داده صوتی را دارند. الگوریتم های فشرده سازی می توانند مزیت های دیگری مانند توانایی بازیابی بسته های گم شده از روی بسته های دیگر را داشته باشند.

Codec واژه رایجی است که معمولاً برای توصیف برخی فرم های سیستم فشرده سازی و نا فشرده سازی استفاده می گردد. بعبارتی دیگر یک Codec فرآیندی است که سیگنال های آنالوگ را به دیجیتال و برعکس تبدیل می کند.

 Voice Codec (کدک ها)

کدک ها استانداردی برای تبدیل داده های آنالوگ به دیجیتال و برعکس می باشند که بر اساس نوع الگوریتم فشرده سازی و بسته بندی داده ها نام گذاری می شوند.

انتخاب نوع کدک به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از :

پشتیبانی نمودن تجهیزات مورد استفاده

پهنای باند در اختیار

کیفیت بستر و تجهیزات شبکه

و برخی عوامل دیگر …

هر قدر نوع Codec باعث فشرده سازی بیشتری باشد به همان میزان بسته ها کوچکتر و پهنای باند کمتری برای انتقال نیاز خواهد بود، اما بدلیل عملیات سنگین فشرده سازی، فشار سنگینی بر روی پردازنده مرکزی خواهد بود و کیفیت مکالمه را پایین خواهد آورد. اگر چه پهنای باند کمتر جهت انتقال در بسیاری مواقع خود یک امتیاز ویژه محسوب می گردد.

جدول زیر بیان کننده تنوع و ویژگی های Codec های مختلف می باشد.

انتقال

پس از تبدیل سیگنال های صوتی به بسته های دیتا بر اساس الگوریتم تعیین شده و نوع Codec، بسته جدید بایستی بر روی شبکه انتقال یابد.

نحوه انتقال به دو عامل زیر بستگی دارد :

• پروتکل های انتقال
• پروتکل های سیگنالینگ

شکل روبرو شمای کلی نحوه انتقال را برای بسته های VoIP در شبکه های کامپیوتری نشان می دهد.

RTP یا Real Time Transport Protocol پروتکلی است برای انتقال بلادرنگ داده ها بر روی بستر شبکه که البته به داده های ویدئویی و صوتی مرتبط می شود. این پروتکل به تنهایی قادر به تضمین انتقال داده ها در زمان واقعی نمی باشد که در این مورد از پروتکل RTCP استفاده می شود.

RTCP یا Real Time Transport Control Protocol یک Component بر روی RTP است که جهت اطمینان و تضمین از انتقال صوت بر روی بستر IP نظارت می کند. این نظارت توسط بسته های اطلاعاتی که توسط RTCP ارسال می شود صورت می گیرد.

بسته های اطلاعاتی RTCP :

SR یا Sender Report گزارشی است که فرستنده صوت جهت بسته انتقال داده شده توسط RTP ارسال می کند.

PR یا Receiver Report گزارشی است که دریافت کننده بسته در خصوص نوع بسته دریافت شده ارائه می دهد.

SDES یا Secure Description Items جزئیات بسته ارسال شده می باشد.

Bye : جزئیاتی در خصوص پایان ارسال بسته است.

APP یا Application Specific توابعی است جهت شناسایی پارامتر های ارسال شده و تشخیص آنها.

RTCP همواره همراه RTP است که یک سری پیغام ها که بین کاربران Session مبادله می شود را فراهم می کند و در مورد کیفیت Session نیز اطلاعاتی را بر می گرداند، که تمامی این موارد بر اساس پارامتر های گفته شده انجام می شود.

هر جا که یک RTP Session باز می شود، یک RTCP Session نیز باز می شود. بعبارت دیگر وقتی که یک شماره پورت UDP به یک RTP Session جهت انتقال بسته های Media تخصیص داده می شود یک شماره پورت نیز برای پیغام های RTCP تخصیص می یابد.

مدل TCP/IP که برای ارتباط اینترنتی بکار می رود خود از لایه های مختلفی تشکیل شده است که یکی از این لایه ها، لایه ارتباط host2host است که خود شامل دو پروتکل به نام های TCP و UDP می باشد.

UDP یا User Datagram Protocol یک پروتکل انتقال Connectionless است که Best Effort Delivery را فراهم
نمی کند و قابلیت اعتماد را ضمانت نمی کند. هیچ اتصالی را فراهم نکرده و تحویل سریعتری را نسبت به TCP فراهم می کند.

TCP یا Transmission Control Protocol پروتکل انتقال Connection-Oriented است که یک اتصال را در طول Session بر قرار کرده و بسته های گم شده را دوباره می فرستد و بر خلاف UDP تحویل بسته ها را تضمین می کند.

انتقال بسته صوت تحت UDP می باشد نه TCP

بهنگام انتقال صوت بر روی بستر IP بعلت خواص بسته های صوت از UDP بجای TCP استفاده می شود. در یک گفتگو گم شدن یک یا دو بسته صوتی موضوع خیلی مهمی نمی باشد زیرا که معمولاً از بسته های خیلی کوچک برای انتقال صوت استفاده می شود.

همچنین صوت بشدت نسبت به تاخیر حساس است، متاسفانه برقراری ارتباط در TCP با تاخیر هایی همراه خواهد بود که بهیچ عنوان مناسب بسته های صوت نمی باشد و بد تر از آن زمانی است که بسته ای گم شود و در این حالت TCP بسته را دوباره ارسال خواهد کرد و تاخیر بیشتری تولید می کند.

در انتقال صوت تحمل چند بسته گم شده بسیار بهتر از تاخیر است.

UDP مفهومی بنام ترتیب بسته ارسالی ندارد. هر چند که بیشتر بسته ها به ترتیب می رسند، چون در یک Session معین یک مسیر را از ابتدا تا مقصد طی می کنند. البته ممکن است که بسته های مختلف مسیر های متفاوتی را طی کنند ولی این اتفاق زمانی رخ خواهد داد که یا لینک از بین برود یا تراکم رخ دهد و یا در نهایت تغییراتی بر روی توپولوژی شبکه ایجاد شود که احتمال وقوع تمامی این موارد در طول مدت یک Session بسیار کم است. بعلاوه تکنیک های مدیریتی QOS می توانند امکان رسیدن بسته ها به ترتیب نا درست را تا حد زیادی کاهش دهند.

تلفن تحت شبکه یا ویپ چیست

سیگنالینگ (Signaling)

چطور Session های Media بوجود آمده و چطور تمام می شود؟

چطور یک بخش، بخش دیگر را برای برقراری یک Call تعیین می کند؟

پاسخ به پرسش های فوق مفهوم سیگنالینگ است.

در شبکه های تلفنی قدیمی، پروتکل های سیگنالینگ خاصی وجود دارد که قبل و در طول یک مکالمه برای برقراری Call، ادامه یافتن آن و اتمام آن فراخوانی می شوند. در VoIP نیز پروتکل های سیگنالینگ برای چنین اهدافی لازم هستند.

در VoIP پروتکل های مختلفی برای سیگنالینگ وجود دارد که مهم ترین آنها پروتکل های H.323 و SIP می باشند.

این پروتکل های سیگنالینگ، رویه های Call، روش های قابلیت تبادل، و پارامتر های Session مانند Codec را تعریف می کنند.

پروتکل های سیگنالینگ، زیر بنای لازم برای عملیات انتقال در سیستم های تلفنی مبتنی بر IP را فراهم می کنند.

رایج ترین پروتکل های سیگنالینگ عبارتند از :

H.323
SIP
IAX

البته پروتکل های دیگری نیز مانند MGCP، CCVP و غیره نیز وجود دارند که برای موارد خاص با استفاده از تجهیزات مشخص کار می کنند که کاربرد عمومی کمتری نسبت به پروتکل های رایج اعلام شده دارند.

H.323 : استانداردی است که برای اجزاء پروتکل ها و رویه هایی که سرویس های ارتباطی Multi Media بلادرنگ، تحت شبکه را فراهم می کنند، اختصاص داده شده است.

این پروتکل تدوین شده توسط موسسه ITU-T بوده و ارتباط میان تجهیزات متفاوت تلفنی و چند رسانه ای را در شبکه های IP بصورت بلادرنگ بر قرار می کند.

این پروتکل چهار مولفه استاندارد را که بعنوان واحد های عملیاتی شناخته می شوند در بر می گیرد.

این چهار مولفه عبارتند از :

نقاط انتهایی ( Terminal )

گذرگاه ( Gateway )

محافظ گذرگاه ( Gatekeeper ) – Optional

واحد کنترل چند نقطه ای (MCU)

Terminal:نقاط انتهایی شامل : تلفن های سخت افزاری، تلفن های نرم افزاری، پست صوتی، دوربین های ویدئویی و … می باشند.

Gateway: عملیات سیگنالینگ و انتقال رسانه ( صوت و تصویر ) را انجام می دهند و بطور کلی واسط میان ISDN ( Integrated Services Digital Network ) و PSTN ( Public Switched Telephone Network ) می باشند.

Gatekeeper: یک جزء اختیاری در شبکه مبتنی بر ۳۲۳ می باشد که مشخصات Gateway ها برای ترجمه آدرس های سمبلیک و آدرس های IP ثبت می شود.

MCU: کنفرانس های چند طرفه را بین سه یا تعداد بیشتری Terminal فراهم می کنند.

H.323 شامل اجزای مختلفی می باشد که مهم ترین آنها در برنامه های VoIP، عبارتند از H.225، H.235، H.245، H.264 و … که هر کدام بخشی از عملکرد H.323 را شامل می شود.

بطور کلی این پروتکل، یکی از اصلی ترین و قدیمی ترین پروتکل های VoIP است که در بسیاری از راه کار های VoIP مورد استفاده واقع می شود.

SIP : یک پروتکل کنترل ( سیگنالینگ ) در لایه کاربرد جهت ایجاد، تغییر و خاتمه دادن به Session ها، با حضور یک یا چند شرکت کننده می باشد. فراخوان های SIP که جهت ایجاد Session ها بکار می رود، حامل توصیفاتی از Session می باشند که به شرکت کننده این امکان را می دهد تا بر روی مجموعه ای از انواع رسانه ها با یکدیگر به توافق برسند.

• SIP یکی از پروتکل های معروف و پر کاربرد در VoIP می باشد که توسط کمیته IETF تدوین شده است.

سازگاری با ساختار اینترنت و سادگی در پیاده سازی از مهم ترین دلایل محبوبیت این پروتکل می باشد.

SIP پروتکلی است که مبتنی بر Text می باشد و شباهت بسیاری با HTTP دارد، که این عامل باعث می شود برای استفاده در اینترنت بسیار محبوب باشد.

SIP شامل اجزای زیر می باشد :

• SIP Server
• Gateway
• SIP Proxy
• SIP Client

SIP Server: یک وسیله واسط است که درخواست های SIP را از یک مشترک دریافت و سپس آنها را مدیریت می کند و یا پس از مهیا کردن برخی ترجمه ها، به یک Server دیگر Forward می کند.

SIP Proxy: درخواست های ارسال شده از سمت Server را دریافت و آنها را به سمت Client یا Server دیگر ارسال می کند. SIP Proxy ها می توانند اعمالی مانند اجازه کنترل، دسترسی به شبکه، مسیریابی، ارسال مجدد و امنیت را فراهم نمایند.

SIP Gateway: کنترل Call را فراهم می کند. Gateway ها سرویس های بسیاری مهیا می کنند که رایج ترین آنها عملیات ترجمه میان ترمینال ها می باشد.

SIP Client: مشابه یک ترمینال در پروتکل H.323 می باشد.

تلفن تحت شبکه ویپ

مقایسه H.323 و SIP :

افراد بسیاری SIP را قوی تر از H.323 می دانند. آنها می گویند SIP راه حلی بسیار انعطاف پذیر تر، ساده تر، آسان تر برای انجام، مناسب تر برای پشتیبانی در سمت کاربر و مناسب تر جهت تکمیل قابلیت های ( Features ) پیشرفته می باشد. اما در نقطه مقابل H.323 تضمینی همیشگی برای برقراری ارتباط در شبکه های مختلف را دارد. وقتی شبکه قرار گرفته در راه کار، یک شبکه عملیاتی چند مدلی شامل ISDN و PSTN و یا SCN می باشد، H.323 مناسب ترین پروتکل سیگنالینگ برای VoIP خواهد بود.

IAX یا Inter-Asterisk eXchange این پروتکل جدیدتر از H.323 و SIP می باشد و نسبت به آنها، تازگی دارد.

این پروتکل بصورت اختصاصی برای Asterisk شناخته شده است. IAX از پروتکل Datagram ( روی پورت ۴۵۶۹ ) برای ارتباط بین دو طرف و انتقال سیگنالینگ و داده استفاده می کند.

IAX یک رشته منفرد از داده ها را برای ارتباط با نقاط پایانی بر قرار می کند. در این پروتکل هم داده و هم سیگنالینگ بر روی یک کانال انتقال می یابد، در حالی که در سایر پروتکل ها از کانال های موازی استفاده می شود.

تبدیل یک سیگنال دیجیتال به آنالوگ

در انتهای انتقال نیز عمل عکس انجام خواهد شد. سیگنال دیجیتال که از طریق شبکه IP انتقال یافته است، در مقصد و توسط یک تبدیل کننده از حالت یک سیگنال دیجیتال به آنالوگ تبدیل خواهد شد.

کیفیت تلفن تحت شبکه ویپ (QoS)

Quality of Service: اطمینانی است که معماری شبکه برای تحویل بسته ها فراهم می کند.

QoS برای کاربرد های IP Telephony و بلادرنگ که تاخیر های زیاد در انتقال بسته ها را غیر قابل تحمل می دانند بسیار مهم است.

QoS از معماری ها و پروتکل های مختلفی تشکیل شده است که همگی در راستای اطمینان دادن در دریافت بسته ها می باشد.

یکی از مهم ترین پروتکل های QOS،  RSVP می باشد.

RSVP یا ReSecure Reservation Protocol: این یک پروتکل برای رزرو منابع در ارتباط بین دو Node در طول یک گفتگو می باشد. در طول بر پایی یک Session، RSVP پیغام هایی روی پهنای باند رزرو شده بر روی تمامی روتر ها در طول مسیر ارسال می نماید، تا بدین شکل داده های ارسال شده را کنترل نماید.

RSVP با خود داده ای را حمل نخواهد کرد، بلکه صرفاً برای کنترل ارسال و دریافت داده ها بکار می رود. (داده ها توسط RTP حمل می شوند.)

ویپ

امنیت تلفن تحت شبکه یا ویپ

اساساً، از آنجا که VoIP بر پایه شبکه راه اندازی می شود و از بستر IP استفاده می کند، امنیت آن بطور کلی بر عهده امنیت شبکه می باشد. اما در هر صورت روش های مختلفی مانند پروتکل ها و راه کارهایی مانند دیواره های آتش نیز برای ایجاد امنیت در VoIP وجود دارند.

نکته مهم این است، شبکه ای که قابل نفوذ بوده و از امنیت کافی برخوردار نیست، برای VoIP نیز نا امن است و در نقطه مقابل شبکه ای که از امنیت کافی در برابر تهدید ها برخوردار است، VoIP در آن از امنیت کافی برخوردار خواهد بود.

ولی با همه ی توضیحات ارائه شده، استفاده از راه کارهای زیر در راستای امنیت ویپ اهمیت دارد.

دیواره آتش

تست نفوذ و اسیب پذیری

منحصر کردن همه اطلاعات VoIP به یک شبکه مجازی

روش های مانیتورینگ و پیگیری ترافیک روی شبکه VoIP

لزوم اتخاذ تدابیر اساسی برای یکپارچه سازی سرورهای VoIP

استفاده از لایه های چند گانه رمزنگاری

ایجاد سرویس پشتیبان از سرور شبکه VoIP

لزوم قراردادن تجهیزات شبکه پشت دیواره های اتش

به روزرسانی بسته های اصلاحگر(PATH)

اتصال غیر مستقیم شبکه VoIP به اینترنت

محدود کردن و به حداقل رساندن استفاده از تلفن های نرم افزاری

بررسی امنیت اجرا بصورتی قانونمند و منظم

ارزیابی امنیت از نظر فیزیکی

استفاده از فروشندگانی که گواهینامه های امنیتی دیجیتالی ارائه می دهند

ایمن سازی دروازه های شبکه

مدیریت جداگانه هر کدام از سرورها

مدیریت ارتباط با مشتریان

تقسیم ترافیک و بار SIP

تنظیم بررسی درخواست های تماس ها در لایه کاربرد

جدا سازی ترافیک صوتی

استفاده از پراکسی سرورها

فقط برنامه های کاربردی ای را که برای ارائه و نگهداری و پشتیبانی سرویس های VoIP ضروری هستند را اجرا کنید

پیکر بندی برنامه های کاربردی در مقابله با سو استفاده های احتمالی

امنیت لایه های نهایی سیستم خود را تقویت کنید

محدود کردن دسترسی ها بر طبق ملاک ها و معیار های معین و قطعی

 مدل های تلفن تحت شبکه یا ویپ

در طول سال هایی که VoIP در دنیا، کاربرد های فراوانی یافته است مدل های مختلفی از آن پدید آمده است که مهم ترین آنها عبارتند از:

PC to PC

PC to Phone

Phone to PC

و در نهایت جدید ترین و رایج ترین آنها که بسیاری محبوب نیز می باشد:

سرویس دهنده های تلفن تحت شبکه یا ویپ

سرویس دهنده های عمومی: اهمیت VoIP و کاربرد روز افزون آن باعث شده است که سازمان ها و شرکت های بسیاری در سراسر دنیا نسبت به راه اندازی سرویس های VoIP و ارائه خدمات VoIP به مردم شکل بگیرند. شاید از مهم ترین آنها بتوان Skype را نام برد.

سرویس دهنده های خصوصی: بسیاری از کسب و کار های کوچک یا کسب و کار های متوسط و بزرگ و سازمان ها ترجیح می دهند بجای استفاده از سرویس دهنده های عمومی برای کاربرد ها و تاثیر های مثبت VoIP در کسب و کار خود از تجهیزات خصوصی VoIP مانند SIP Server ها، IP-PBX ها و یا سایر روش ها و ابزارهای سخت افزاری و نرم افزاری استفاده نمایند.

شرکت آوای رسا با نزدیک به دو دهه فعالیت در این عرصه یکی از سرویس دهنده های خصوصی تلفن تحت شبکه یا ویپ می باشد.

ضرورت های استفاده از تلفن های تحت شبکه ویپ VoIP

گسترش شبکه های کامپیوتری و اینترنت

کسب و کار های گسترده، نیازمندی های جدید

یکپارچگی ارتباطات و اطلاعات

مدیریت متمرکز و استفاده مشترک از منابع متمرکز

کسب و کار های ۲۴ ساعته

عدم تولید سیستم های آنالوگ و ارائه سرویس های پشتیبانی لازم

پیش نیازها برای تلفن تحت شبکه یا ویپ

فراهم بودن بستر شبکه مناسب در سازمان ها و شرکت ها

تفکر مدیریتی مدرن و رهبری به سبک نوین